Met Antares naar Ijsland - 2017 - deel 2

[Vogler]

Deel twee omdat deel 1 met de vele beelden intussen nogal lang en zwaar is geworden.

Geschikt moment om de knip te maken... Askja was een plek waar ik zó naar uitkeek om ze weer te beleven. De omgeving mag er dan bar en leeg uitzien, toch is Askja een rijk en divers gebied. Eenmaal je er meer over weet en dingen voor je ogen ziet gebeuren, wordt het alleen maar fantastischer en verbluffender - dus wat mij betreft is Askja een apart hoofdstuk waard.
Allereerst een kleine rechtzetting: Askja is de vulkaan zelf. Het ruimere gebied heet eigenlijk Dyngjufol al zal 'Askja' ongetwijfeld meer bellen doen rinkelen bij de IJslandreizigers.

Ons vorige bezoek dateerde van begin juli 2015, het jaar zonder zomer voor Ijsland - koud en guur. Omdat de parkeerplaats uiteindelijk pas eind augustus zou geopend worden, vereiste ons bezoek aan de krater toen een wandeling van 8 kilometer enkel, soms door diepe sneeuw waarin we tot over onze knieën in de sneeuw wegzakten. Het was maar 3 kilometer langer dan normaal en weliswaar nog steeds een bescheiden afstand, maar toch een van de zwaarste wandelingen die ik ooit gemaakt heb.

Op de Vikraborgir parkeerplaats vonden we de Duitse 110 terug , dus we volgden de Defender parkeeretiquette. Noblesse oblige...



Links uit het zicht is een kleine werf waar toiletten gebouwd werden. Rechts, op nog geen twee meter van onze auto's onderaan een steil taludje stond je meteen aan het lavaveld van één van de drie uitbarstingen.
In 2015 reden we tussen muren van sneeuw de berg op en was er van het relatief recente lavaveld niet veel te zien.



Maar nu stonden we naast de meest brute, grillige en meedogenloze omgeving die ik me kon voorstellen. Dit was overweldigende, zuivere chaos zoals je ze alleen maar in een lavaveld ziet. De eerste keer dat je met een lavaveld geconfronteerd wordt, heeft het een bijna destabiliserend effect. We zijn in onze dagelijkse wereld zo gewoon aan vormen van organisatie en orde dat het bijna moeilijk is om deze chaos te behappen, en ik voel mijn neuronen nog steeds in kortsluiting gaan wanneer ik de foto's bekijk en stilsta bij de omvang van dit primordiale geweld...




iets boven het midden op ongeveer 45 graden links van het centrum van de foto zie je het verticale streepje van een houten paaltje dat een route markeert. Een pad naar de overkant...

Het lavaveld is hier nochtans relatief smal. Deze link leidt je naar een luchtfoto van Askja op Google Maps, en dan zie je meteen het formaat van dit lavaveld - als alles goed is, zie je ook de locatie van de parkeerplaats en onderaan het kratermeer Oskjuvatn,
op zich al groter dan de vijfhoek van Brussel...

We namen het voetpad naar boven, en volgden de noordelijke rand van de caldera. De bergrug op de foto is een stukje van de kraterrand aan de overkant, 5 kilometer ver. De caldera zelf is bijna 20 vierkante kilometer groot.



Vergelijk 13 augustus 2017...



en 7 juli 2015:



We vervolgen ons pad richting het kratermeer en het lichtblauwe, zwavelrijke Viti, een klein meertje dat vlak naast het grotere, ijskoude kratermeer ligt maar desondanks gemiddeld 20 graden warm. Ik heb blijkbaar geen foto's van de meren dit jaar, dus nog enkele beelden van vorige keer:


Oskjuvatn in 2015.

Oskjuvatn is het meer waar in de vroege twintigste eeuw twee geologen vermist zijn geraakt, een gebeurtenis waar het boek over gaat dat Willy Wolf in deel 1 tipte.
Enkele jaren geleden is er een stuk van de rotswand naar beneden gekomen, en stond het water van Oskjuvatn 2,5m hoger dan de avond voordien. Maar goed dat het niet overdag gebeurd was...


Viti in 2015

Als de omstandigheden goed zijn, mag je in Viti baden. In 2015 was de steile afdaling te gevaarlijk en verboden en doorgaans zijn we er wat te terughoudend voor, maar deze keer zetten we door. De afdaling was glibberig en steil, en mevrouw Vogler had wat extra overtuiging nodig (merci Noëlla!). Het water was niet zo warm als we gehoopt hadden, maar nog steeds genoeg om aangenaam te zijn terwijl het weer versomberde. De eerste druppels vielen en we moesten nog 5 km terug tot aan de auto, dus hup, het water uit, kleren aan en riekend naar zwavel richting auto.
Ondertussen trok de lucht weer open en vielen flarden avondlicht over het landschap terwijl we langs de uitloop van de krater weer naar beneden te reden naar Camp Dreki, onze overnachtingsplaats voor de avond...

[Fetzl]

Ik begrijp je reactie rond het aanschijn van dat lavaveld.
Wij zijn daar niet geweest maar wel in Dimmuborgir (nabij Myvatn)... mss wat toeristischer vormgegeven, maar de chaos in het gesteente was er evenzo zichtbaar
Wel 3000j oud... de recentere velden moeten nog indrukwekkender zijn
Blijft een mind-blowing land.... hopen dat er eerdaags niet anders gaat blowen, want ik wil nog eens terug

[Penguin]

Is een mooie reisgids aan het worden

[Wolf]

in de Viti moet je in je blootje zwemmen hé want dat salpeter is slecht voor je zwempak.

[Waldorf]

in de Viti moet je in je blootje zwemmen hé want dat salpeter is slecht voor je zwempak.

En is die salpeter niet slecht voor je blootje?

[Wolf]

nog niks van ondervonden en dat is ondertussen toch al 14j geleden.

[Penguin]

nog niks van ondervonden en dat is ondertussen toch al 14j geleden.

Uwen avatar zegt toch iets anders

[Wolf]

maar dat is van iets anders hé.

[Vogler]

En is die salpeter niet slecht voor je blootje?

Zwavel zal je bedoelen. Dan krijg je een luciferstokje bij koud water

J

[Vogler]

Kort na het inchecken op Dreki werden we aangesproken door parkwachter Siggi (kort voor Sigur∂ur) met de ondertussen herkenbare sequentie van eerst de disciplinerende, streng opgestoken wijsvinger, en direct daarna de gastvrijheid van een man die van zijn land houdt en de fascinatie graag met anderen deelt: eerst de obligate waarschuwing en flyer over het absolute verbod op het verlaten van de weg, dan de melding dat we de volgende ochtend welkom waren op een gratis rondleiding over het recentste Nornahraun lavaveld, ontstaan uit de Bar∂arbunga-vulkaan. We hebben altijd fijne ervaringen gehad met de parkwachters rond Askja, en tussen de zinnen door is altijd hun betrokkenheid en liefde voor het land te horen. Bovendien hebben hun rondleidingen ons nooit teleurgesteld...

De volgende ochtend werden we (alweer!) onthaald door schitterend weer. We hadden ons vooraan de kampeerplaats geïnstalleerd en konden in de warme zonnestralen ongehinderd genieten van een breakfast with a view.



Het was weliswaar nog steeds fris en bij dezelfde temperaturen zou buiten ontbijten hier in België niet eens in m'n hoofd zijn opgekomen, maar de ijzige kou die we hier de vorige keer hebben meegemaakt plaatste dat in een ander perspectief.

Toen ik me na het ontbijt bukte om mijn veters te strikken, zag ik tien centimeter van mijn schoen dit kwetsbare wezentje, dat zonnewarmte zat te tanken om aan de dag te kunnen beginnen:



Het was weliswaar niet de eerste en zeker niet de laatste keer dat we zagen hoe koppig en volhardend het leven kan zijn, zelfs in deze onherbergzame streek, maar een frisgroene, bijna transparante sprinkhaan was wel het laatste dier dat ik hier zou verwachten. Het zal waarschijnlijk niet de enige zijn en het beestje moet hier toch zijn habitat vinden, wat je jezelf doet afvragen hoeveel verborgen en onzichtbaar leven er nog in dit stenen landschap schuilt.



Verborgen en onzichtbare dynamieken zijn zo'n beetje het kenmerk van deze fascinerende omgeving. Op tien minuten rijden ligt een zwarte zandwoestijn


De zandwoestijn met links uitlopers van Askja en achteraan Her∂ubreid.

daarachter een beige-bruine spoelvlakte



en verderop een gletsjer: een vinger van de Vatnajökull ijskap.


Een foto waar ik in gedachten af en toe door rij richting de donkere bergen, om dan telkens weer getroffen te worden door de imposante gletsjer in de verte.

Diep daaronder zoekt het magma van de Bar∂arbunga langzaam zijn weg en zorgt daarbij ook vandaag nog geregeld voor aardbevingen. Minder diep, net onder het zwarte zand, zit een oud lavaveld en een sijpelende waterstroom die iets verderop de rivier Svarta wonderlijk uit het zand doet ontstaan.
Op het lavaveld zou Siggi ons met een typisch Ijslandse lispel het hallucinante verslag doen van hoe het natuurpark door het oog van de naald is gekropen bij de laatste uitbarsting, intussen 3 jaar geleden.

Er waren al een tijd aardbevingen geweest, en er was de vrees dat de Bar∂arbunga zou uitbarsten via een oude krater onder de gletsjer, met enorme stortvloeden van gesmolten gletsjerijs als gevolg. Zulke Jokulhaupt's kunnen debieten halen van ettelijke keren de Mississippi of Amazone, rotsblokken van honderd ton meeslepen en een landschap volledig veranderen. De stroom zou dan uiteindelijk zijn weg vinden via de Asbyrgikloof met enkele van IJslands bekendste watervallen en de vallei mogelijk verwoesten.

Gelukkig werd het een andere plek en IJsland kon opgelucht ademhalen toen het magma midden in de vlakte van de zandwoestijn en spoelvlakte bovenkwam en gedurende enkele maanden met enkele meters per uur richting Askja kroop.



Siggi vertelde hoe het geluid hem het meest bijbleef, en beschreef het als het malen van gigantische hoeveelheden glasscherven terwijl de stroom zich als rupsbanden voortbewoog: de buitenkant stolde en werd voortgerold door de vloeibare kern terwijl de helder klinkende korst continu barstte en daarbij voor het geluid zorgde. We merkten tijdens onze bezoeken aan het lavaveld inderdaad hoe stukjes lava een helder klinkend geluid kunnen maken.
De uitbarsting duurde uiteindelijk bijna een half jaar en mettertijd ontstond een nieuwe reden tot bezorgdheid: de lavastroom naderde nu het Askjasysteem en dreigde zijn magmakamers onder druk te zetten waardoor misschien ook Askja zou uitbarsten. Een tweede, simultane vulkaanuitbarsting, daar zat natuurlijk niemand op te wachten. Uiteindelijk stopte de uitbarsting op tijd, maar niet zonder 85 vierkante kilometer lava, soms 40 meter dik, achter te laten en het traject van de nabijgelegen rivier Jokulsa a Fjollum deels te verleggen.



De uitbarsting mocht dan wel geen aandacht getrokken hebben zoals Eyjafjallajokull, maar ondanks de afwezigheid van spectaculaire rookpluimen was het met meer dan een kubieke kilometer lava qua volume de grootste uitbarsting in meer dan 200 jaar.

[Penguin]

top, en knappe foto's!

Geen plan om ze in boekvorm te gieten, met je verhaal?

[Peter Puma]

Schitterend he, wat een talent !
Ik beleef het gewoon opnieuw, zo mooi als dit beschreven is.
Dikke merci, Joris

[Vogler]

Straks ga'k nog blozen met zo'n complimenten

Marieke en ik hadden het Holuhraun twee jaar vroeger al een keer bezocht. De lava was toen nog warm, ik herinner me nog goed hoe we geregeld een welkome warme bries voelden, en hoe warm mijn rugzak was toen hij even op de grond gelegen had. Ook nu nog, twee jaar later, voelden we de warmte uit de barsten komen. Minder dan voorheen natuurlijk, maar als je bedenkt dat daar twee Ijslandse winters tussen zitten en dat er ook nog eens een rivier met koud water onderin door de spleten loopt, dan wordt duidelijk over hoe ontzagwekkend veel energie het gaat.



Na amper twee jaar was er al verschil merkbaar. De messcherpe kantjes die twee jaar eerder onze schoenen mishandelden en mijn Fjallraven broek scheurden, waren merkbaar afgebrokkeld door de vorst, en in het reliëf en holtes zat nu zand. Verderop lees je nog waar dat vandaan komt.

De rondleiding met Siggi leverde later op de dag één van de panorama's op die ik van deze trip het meest koester. Hij raadde ons een heuveltop aan als uitzichtpunt over de vlakte en ik ben hem nog altijd dankbaar voor wat we toen te zien kregen...

Eerst de weg verder langs het lavaveld volgen (voorbij het bordje 'bigger 4x4 only' )



... dan verder over de spoelvlakte...



...daar een afslag nemen en volgen tot aan een afgesloten weg - alleen voor wetenschappers toegankelijk - om daar de wagen te parkeren...



...en rechts de heuvel op gaan.



De beloning was een magistraal uitzicht op de weidsheid van de spoelvlakte en het Holuhraun



en een nieuw maanlandschap achter ons:



'Uitzicht' is eigenlijk een understatement, het was zo'n plek waar je de omgeving volledig op kon nemen, in het hier en nu van het moment. Frisse lucht voor longen en ziel.
Voor ons zagen we naast al het geologische geweld van Bar∂arbunga en Askja nog een ander systeem aan het werk. 'Het land van vuur en ijs' lees je zo vaak, maar als je weet wat je ziet, dan zie je hier de vier elementen: water, aarde, lucht en vuur..

Door simpelweg een beetje inzicht verworven te hebben over wat we zagen, won dit het op eerste zicht eenvoudige landschap verder aan complexiteit.
Overdag zakt de koude lucht vanaf de gletsjer naar beneden om daar te botsen op de warmere luchtstroom die vanaf de kust komt, met turbulentie en stijgwinden boven de spoelvlakte als gevolg. Vanaf de middag, precies zoals Siggi voorspeld had, nam de thermiek toe en werd het zand opgeblazen. Op de foto's hierboven zie je al de eerste dust devils, en we zagen tijdens het volgende uur het spektakel toenemen:



En het gaat niet om een beetje zand, maar om flinke hoeveelheden.



Tonnen zand gaan tot drie kilometer hoog en slaan verder neer, onder andere rond Myvatn - bijna 100 kilometer verder - waar het een serieus probleem vormt in de groene natuurgebieden.

Ik had uren op deze plek kunnen blijven zitten maar we moesten verder, want het gebied had nog meer te bieden dat ik onze reisgezellen niet wilde onthouden. Ik moest mezelf echt wegtrékken van deze plek...



We maakten rechtsomkeert met de Defenders en zagen op de terugweg gefascineerd hoe er alsmaar meer stof opsteeg



en het een waas voor de horizon legde.



We volgden de F910 weer door de zwarte woestijn - deze keer noordwaarts.



Op de heenweg zagen we die morgen een groepje van drie jongemannen staan harken langs het traject. 's Avonds zou Siggi vertellen dat hij ze had betrapt toen ze met een cirkel naast de weg omkeerden. Hij had geen tijd om dit ten gronde aan te pakken, en omdat de schade hier van korte termijn was, kwam het gezelschap er vanaf door de sporen uit te wissen.
Het trieste is dat ze slechts enkelen van de velen waren, en dat het meestal de parkwachters zijn die de sporen zo goed en zo kwaad als het kan proberen te verwijderen.

De banden stonden hier nog op de gewone druk



Twee weken later stonden ze zachter om de doortocht vanuit het zuiden iets comfortabeler te maken, en toen merkte ik hoe Antares moest worstelen door het mulle zand: ik moest een versnelling lager kiezen en anticiperend tegensturen om te vermijden dat het zand ons van koers bracht.

Dadelijk de enige afslag in deze woestijn en dan parkeerden we onze Landrovers



voor de volgende stop: Svarta.

(edit: correctie naam Holuhraun)

[Wolf]

machtig!

[m&m]

prachtig stuk aarde !
en fijn geschreven met mooie fotos, bedankt Joris !!

[warci]

Amai, qua vergezichten kan dat wel tellen!
Als mijn 110 (met chauffage) ooit eens afgeraakt ga ik zeker ook eens die richting uit.

[Vogler]

Warci: zeker gaan, want het is machtig.
Warci: zeker niet gaan, want anders krijg je de Ijslandblues en wil je enkel terug...

J

[Landy Bean]

Mooi Joris, heel mooi Joris, machtig mooi Joris,.....